MOTYWACJA,
czyli dlaczego warto
mówić poprawną polszczyzną
„Sprawność mówienia
oddaje nieocenione usługi w nabywaniu nowej wiedzy, w określaniu własnego
stanowiska, w dyskusji i polemice, w najrozmaitszych sytuacjach życia
prywatnego i publicznego: w działalności politycznej i społecznej, w kręgu
zawodowym i towarzyskim, przy nauce i zabawie (…)”[1].
Język stanowi naszą wizytówkę, świadczy o naszym poziomie
intelektualnym i kulturze, a nasze wypowiedzi wpływają na to, jak
jesteśmy postrzegani przez otoczenie. Nasze dzieci w pierwszych latach swojego
życia uczą się języka od nas. To, jakiej polszczyzny używa dziecko, wiele mówi o
statusie społecznym rodziców. Według
jednej z teorii językoznawczych, zwanej hipotezą Sapira-Whorfa, język
kształtuje świadomość, czyli wpływa na sposób myślenia danego człowieka oraz
to, jak reaguje on na otaczający go świat. Zatem im bogatszy i bardziej
precyzyjny język dziecko pozna w domu rodzinnym, tym większe szanse, że w
dorosłym życiu będzie potrafiło sprawnie rozumować i jasno przekazywać myśli.
Rozmawiając z najmłodszymi, warto więc zwracać uwagę nie tylko na treść
wypowiedzi, ale także na jej formę.
Niestety, błędy językowe zdarzają się każdemu. Czasami zupełnie
nie zdajemy sobie sprawy, że stosowane przez nas wyrażenia są niepoprawne,
zwłaszcza, jeśli słyszymy je na co dzień z ust innych. Istnieją bowiem błędy
głęboko zakorzenione w mowie potocznej, popularne nawet wśród osób, które teoretycznie powinny dawać dobry przykład (dziennikarze, nauczyciele, politycy).
POPULARNE BŁĘDY
JĘZYKOWE,
czyli czy można cofnąć
się do przodu
FORMA
NIEPOPRAWNA
|
FORMA
POPRAWNA
|
cofnąć się do tyłu
|
cofnąć się
|
wrócić z powrotem
|
wrócić
|
kontynuować dalej
|
kontynuować
|
fakt autentyczny
|
fakt
|
co szukasz?
|
czego szukasz?
|
proszę panią!
|
proszę pani! proszę panią o ...
|
na ulicy (np. mieszkać)
|
przy ulicy
|
w każdym bądź razie
|
w każdym razie lub bądź co
bądź
|
swetr
|
sweter
|
pomarańcz, pomarańczo
|
pomarańcza (rodzaj żeński)
|
wymiono (krowy)
|
wymię
|
wziąść
|
wziąć
|
wziełeś, zaczełeś
|
wziąłeś, zacząłeś
|
włanczać, wyłanczać, włanczam
|
włączać, wyłączać, włączam
|
kupywać
|
kupować
|
nienawidzieć
|
nienawidzić
|
nienawidział
|
nienawidził
|
lubieć
lubieją
lubiałem/lubiał
|
lubić
lubią
lubiłem/lubił
|
BŁĘDY W
PISOWNI I WYMOWIE DAT
·
dziesiąty luty ZAMIAST dziesiąty lutego
·
rok dwutysięczny piętnasty
ZAMIAST dwa tysiące piętnasty
·
w dwutysięcznym dziesiątym
roku ZAMIAST w dwa tysiące dziesiątym roku
CZĘSTE DYLEMATY
·
otwarty czy
otworzony - obie formy są poprawne,
choć druga rzadsza
·
otworzył czy
otwarł - obie formy są poprawne,
choć druga rzadsza
·
pięć pokoi czy
pokojów - obie formy są poprawne
·
meczy czy meczów - popr. meczów (D. lm), np. Nie obejrzałem dwóch meczów;
PROBLEMY Z ODMIANĄ CZASOWNIKÓW
·
biec/biegnąć
biegłem (nie: biegnąłem)
biegł (nie: biegnął)
biegła (nie: biegnęła)
biegliśmy (nie: biegnęliśmy)
·
jęknąć
jęknąłem (nie: jęknęłem/jękłem)
jęknął (nie: jękł)
jęknęła (nie: jękła)
jęknęliśmy (nie: jękliśmy)
·
kląć
(nie: klnąć)
klnę
kląłem (nie: klnąłem)
klął (nie: klnął)
klęła (nie: klnęła)
klęliśmy (nie: klnęliśmy)
CZY MOŻNA „UBRAĆ SUKIENKĘ”?
Źle: ubrać sweter/ kalosze
Dobrze: włożyć sweter/ kalosze, ubrać się w sweter
Np.
Kasiu, włóż sukienkę (nie: Kasiu, ubierz sukienkę).
Sukienki
zatem nie ubieramy, możemy ubrać choinkę, a sukienkę włożyć.
CUDZYSŁÓW
Często można usłyszeć, że ktoś powiedział coś „w cudzysłowiu” lub użył „cudzysłowia”. Wyraz „cudzysłów” poprawnie odmienia się tak:
D. (kogo? czego?) cudzysłowu (nie: cudzysłowa, cudzysłowia)
Ms. (kim? czym?) cudzysłowie (nie: cudzysłowiu)
M. lm. cudzysłowy (nie: cudzysłowia)
Np.
Napisać coś w cudzysłowie (nie: w cudzysłowiu). Podobnie jak znaleźć się w rowie (nie: w rowiu).
PÓŁTORA – PÓŁTOREJ
Półtorej - łączy się z rodzajem żeńskim
Półtora – łączy się z rodzajem męskim
Np.
Półtorej godziny, półtorej drogi, półtorej szklanki.
Półtora kilometra, półtora kotleta, półtora kilograma.
W złożeniach człon „półtora” nie zmienia rodzaju, np. półtoragodzinny wykład, półtoragodzinna audycja, półtoraroczny kurs.
0 komentarze :
Prześlij komentarz